Σπύρος Σκούρας: Ο ξεχασμένος «βασιλιάς» του Χόλυγουντ

Η ιστορία του έχει εντυπωσιάσει τον κόσμο αλλά στην Ηλεία όπου γεννήθηκε οι προβολείς είναι στραμμένοι στα… σκουπίδια

Η επέτειος των 120 χρόνων από τη γέννησή του «πέρασε νύχτα» από την ιδιαίτερη πατρίδα του…

Δεν είναι πολλοί εκείνοι που γνωρίζουν ότι ο παγκόσμιος κινηματογράφος «χρωστάει» πάρα πολλά σ’ έναν Ηλείο της διασποράς, που διαπρέποντας ως κορυφαίος παραγωγός του Χόλυγουντ, άφησε τη σφραγίδα του σε σημαντικές ταινίες, φροντίζοντας ταυτόχρονα να ευεργετήσει και την πατρίδα του, συμβάλλοντας στην ανασυγκρότησή της από τις στάχτες του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου.

Ο Σπύρος Σκούρας, γεννημένος στο Σκουροχώρι το 1893, ένα από τα δέκα παιδιά του φτωχού βοσκού Παναγιώτη Σκούρα, «έχτισε» τον δικό του λαμπερό μύθο, συνδέοντας το όνομά του με μεγαλειώδεις στιγμές του Χόλυγουντ, χωρίς όμως να ξεχάσει τον τόπο που γεννήθηκε. Η ιστορία του βίου του, πραγματικά συναρπάζει. Είναι ο άνθρωπος που αν και έφτασε πεινασμένος μαζί με δυο αδέρφια του στην Αμερική, κατάφερε να ιδρύσει μια από τις μεγαλύτερες κινηματογραφικές εταιρίες παραγωγής, την 20^th Century Fox, η οποία ακόμη και σήμερα, εβδομήντα δύο χρόνια μετά την ίδρυσή της, παραμένει ένα από τα μεγαθήρια της παγκόσμιας κινηματογραφικής «βιομηχανίας».

Εφοδιασμένος με την ευφυΐα, το πείσμα και το ταμπεραμέντο του Έλληνα, ο Σπύρος Σκούρας κατόρθωσε να γίνει ο μεγιστάνας του κινηματογράφου, στη «χρυσή» εποχή του, και, χωρίς υπερβολή, ένας από τους σημαντικότερους ανθρώπους στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών, με ιδιαίτερη επιρροή και στην πολιτική! «Η ιστορία του Σπύρου Σκούρα δεν είναι η προσωποποίηση του αμερικανικού ονείρου, είναι η ιστορία της Αμερικής», είπε σε ανύποπτο χρόνο ο ιδρυτής του Ελληνοαμερικανικού Ινστιτούτου Γκρέγκορι Πάπας, χαρακτηρίζοντας τον Ηλείο μεγιστάνα ως τον σπουδαιότερο ελληνοαμερικάνο όλων των εποχών. Και, όπως συνήθως συμβαίνει στην Ηλεία, μια προσωπικότητα αυτού του βεληνεκούς -που όπως θα δούμε και παρακάτω ευεργέτησε τον τόπο- παραμένει για δεκαετίες στα… αζήτητα.

Το «σενάριο» της ζωής του

Η ιστορία του βοσκόπουλου από το Σκουροχώρι που κατέκτησε το Χόλυγουντ μοιάζει με παραμύθι, ή καλύτερα μ’ ένα ευφάνταστο σενάριο κινηματογραφικής ταινίας. Η φτώχεια «έσπρωξε» τον Σπύρο Σκούρα στην ξενιτιά, στα 17 του χρόνια, μαζί με τα δυο του αδέρφια Κωνσταντίνο και Γιώργο, οι οποίοι έφτασαν στην Αμερική το 1910. Για να επιβιώσουν, πουλούσαν εφημερίδες και καφέδες έξω από κινηματογράφους στο Σαιντ Λούις, ενώ αργότερα δούλεψαν ως σερβιτόροι σε εστιατόρια. Όταν κατάφεραν να μαζέψουν 4.000 δολάρια, αγόρασαν ένα κινηματογράφο τον οποίο ονόμασαν μ’ ένα όνομα του τόπου καταγωγής τους, διεθνώς αναγνωρίσιμο: «Olympia». Πολύ σύντομα γίνονται ιδιοκτήτες όλων των αιθουσών όχι μόνο της πόλης, αλλά και της ευρύτερης περιοχής της Πολιτείας του Μιζούρι. Το όνειρο τους για την κατασκευή ενός παγκοσμίου κλάσεως κτιριακού συγκροτήματος με κινηματογράφους υλοποιήθηκε με την κατασκευή του "Ambassador", το 1926, μια επένδυση 5,5 εκατομμυρίων δολαρίων. Το 1929 πούλησαν την αλυσίδα των κινηματογράφων στη Warner Bros για να καταλάβουν διευθυντικές θέσεις σε κινηματογραφικές εταιρείες.

Το 1932 οι αδελφοί Σκούρα είχαν τη διεύθυνση 500 και πλέον αιθουσών της αλυσίδας Fox-West Coast. Σταθμός στην πορεία του Σπύρου Σκούρα ήταν το 1942, όταν έγινε πρόεδρος της μεγαλύτερης εταιρίας παραγωγής της εποχής, της 20^th Century Fox, η οποία προέκυψε από τη συνένωση των δύο εταιριών (20^th Century και Fox). Στη θέση αυτή παρέμεινε μέχρι το 1962 και διεύθυνε την παραγωγή σπουδαίων ταινιών, όπως «Βίβα Ζαπάτα», «39 Σκαλοπάτια», «Ένα δέντρο μεγαλώνει στο Μπρούκλιν» κ.α. Ήταν ο άνθρωπος που ανακάλυψε την Μέριλιν Μονρόε και την έκανε διάσημη, κάτι που και η ίδια είχε δημόσια εκτιμήσει. Υπέγραψε και τη μεγαλύτερη υπερπαραγωγή μέχρι τότε, την επική «Κλεοπάτρα» με την Ελίζαμπεθ Τέιλορ και τον Ρίτσαρντ Μπάρτον, μια ταινία που εισπρακτικά απέτυχε, χρεώνοντας την εταιρία, με αποτέλεσμα τον περιορισμό αρμοδιοτήτων του Σκούρα. Στο μεταξύ, είχε σώσει τον κινηματογράφο συνολικά από την κατρακύλα που άρχισε να παίρνει λόγω της ανακάλυψης της τηλεόρασης, λανσάροντας το 1963 ένα νέο σύστημα προβολής, το σινεμασκόπ, την ευρεία οθόνη που ενθουσίασε το κοινό και πρόσφατα υιοθετήθηκε και από την τηλεόραση, σε μικρότερη αναλογία.

Ευεργεσίες σε Ελλάδα και Ηλεία

Η μεγάλη επιρροή του Σκούρα μέσω του κινηματογράφου είχε σαν αποτέλεσμα να αναπτύξει υψηλές διασυνδέσεις με την αμερικανική κυβέρνηση αλλά και διεθνείς πολιτικές προσωπικότητες όπως ο τότε πρόεδρος της ΕΣΣΔ Νικίτα Χρουτσόφ, τον οποίο είχε ο ίδιος ξεναγήσει στα στούντιο της 20^th Century Fox. Κανείς άλλος Έλληνας δεν είχε άμεση πρόσβαση στον Λευκό Οίκο στη διάρκεια τριάντα ετών, από τον Ρούζβελτ μέχρι τον Νίξον. Εκμεταλλεύθηκε τις γνωριμίες του όχι μόνο για τη δουλειά του αλλά και για την πατρίδα, πετυχαίνοντας με παρεμβάσεις του  την άρση του βρετανικού ναυτικού αποκλεισμού της Ελλάδας το 1942, επιτρέποντας τον σωτήριο ανεφοδιασμό της χώρας σε τρόφιμα και ιατροφαρμακευτικό υλικό. Ο Σκούρας, ως προσωπικός φίλος του προέδρου Τρούμαν, ήταν από τους πρωτεργάτες του σχεδίου ανθρωπιστικής βοήθειας υπέρ της Ελλάδας. Αργότερα, ήταν ο άνθρωπος που έφερε σε επαφή τον νεαρό τότε πρωθυπουργό ΚωνσταντίνοΚαραμανλή με τον πρόεδρο Αϊζενχάουερ ενώ είχε αναλάβει πληθώρα πρωτοβουλιών για την επίλυση του Κυπριακού.

Ανάμεσα στις ευεργεσίες του συμπεριέλαβε και την ιδιαίτερη πατρίδα του, την Ηλεία, με χρηματικές δωρεές σε νοσοκομεία και ιδρύματα. Το όνομα του Σπύρου Σκούρα συμπεριλαμβάνεται στην μαρμάρινη πλάκα με τους δωρητές στο νοσοκομείο Αμαλιάδας, καθώς συνέβαλε οικονομικά στην ανέγερσή του.Αυτός ο ευφυής Ηλείος της διασποράς, πέθανε από καρδιακή προσβολή στις 16 Αυγούστου του 1971, σε ηλικία 78 ετών. Ο τάφος του βρίσκεται στο κοιμητήριο «Πύλη του Παραδείσου» της Νέας Υόρκης.

Το 2013 ήταν έτος τιμής για τον Σπύρο Σκούρα στην Αμερική. Συμπληρώθηκαν 120 χρόνια από τη γέννησή του και 60 από την εφεύρεση του σινεμασκόπ. Έγιναν εκδηλώσεις, εκπομπές, δημοσιεύσεις, ενώ ξεκίνησε και μια εκτενής έρευνα σε εργασίες του πανεπιστημίου Στάνφορντ και στο αρχείο του Σπύρου Σκούρα που φυλάσσεται στην 20^th Century Fox. Σκοπός της έρευνας είναι η δημιουργία ωριαίου ντοκιμαντέρ με θέμα τη ζωή του μεγάλου Έλληνα, του βοσκόπουλου από το Σκουροχώρι που κατέκτησε τον κόσμο του θεάματος. Στην Ηλεία, στον τόπο που πρωταγωνιστούν τα σκουπίδια και η μιζέρια, αυτή η διπλή επέτειος πέρασε χωρίς να συγκινήσει κανέναν…

Του Χρήστου Βορλόκα